Bóle brzucha

Ból brzucha jest niespecyficzną dolegliwością mogącą stanowić objaw wielu różnych stanów chorobowych związanych z patologią zarówno narządów położonych w jamie brzusznej, jak i poza nią. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje bólu brzucha: ból ostry oraz ból przewlekły

Ostry ból brzucha pojawia się i stopniowo narasta w ciągu godzin lub dni. Często po wystąpieniu wstępnych objawów ogólnych (nudności, wymioty, biegunka, tępy ból całego brzucha) pojawia się silny zlokalizowany ból, na ogół ograniczony do lokalizacji chorego narządu, wskazywany przez chorego punktowo – „palcem”. Dodatkowo mogą się również pojawić objawy otrzewnowe oraz obrona mięśniowa.

Ból ostry stanowi objaw patologii, które wymagają wdrożenia szybkiego postępowania diagnostyczno-leczniczego, w tym niejednokrotnie także interwencji chirurgicznej.

Przyczyną ostrego bólu są zwykle choroby obejmujące poszczególne narządu brzucha:

  • przewód pokarmowy: perforacja wrzodu żołądka/dwunastnicy, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie/perforacja uchyłków jelita grubego, niedrożność mechaniczna jelit;
  • wątroba i drogi żółciowe: ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, kolka żółciowa, zakrzepica żył wątrobowych;
  • trzustka w tym ostre zapalenie trzustki;
  • śledziona i jej pęknięcie pourazowe;
  • układ moczowy: kolka nerkowa, ostre infekcje;
  • narządy rodne: skręt lub pęknięcie torbieli przydatków, ciąża pozamaciczna, ostre zapalenie przydatków;
  • naczynia: pęknięcie/rozwarstwienie tętniaka aorty brzusznej, ostre niedokrwienie jelit.

Ostrym bólem brzucha mogą się również objawiać ogólnoustrojowe choroby metaboliczne, jak mocznica (w przebiegu niewydolności nerek), kwasica ketonowa (w przebiegu cukrzycy), a także patologie narządów pozabrzusznych, na przykład: ostry zawał serca mogący przebiegać z bólem w nadbrzuszu, czy skręt jądra, który objawia się bólem promieniującym do podbrzusza.

Drugi rodzaj bólu brzucha – ból przewlekły utrzymuje się w sposób ciągły lub nawracający miesiącami, a nawet latami. Ma on zazwyczaj charakter tępy, rozlany, a pacjent próbując umiejscowić dolegliwości wskazuje całą dłonią większy obszar, na przykład nad- lub podbrzusze.

Wśród przyczyn przewlekłego bólu brzucha wyróżniamy zaburzenia czynnościowe, czyli związane z nieprawidłową funkcją organów wewnętrznych, jak zespół jelita drażliwego, a w dalszej kolejności patologie somatyczne, czyli wynikające z uszkodzenia narządów, w tym:

  • przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka/dwunastnicy;
  • choroba wrzodowa;
  • nieswoiste zapalenia jelit (Choroba Leśniowskiego Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego);
  • przewlekłe niedokrwienie jelit;
  • choroba uchyłkowa jelita grubego;
  • przewlekłe zapalenie trzustki, choroby pasożytnicze (tasiemczyca, glistnica, włośnica);
  • nowotwory wewnątrzbrzuszne.

Diagnostyka wszystkich rodzajów bólu brzucha obejmuje następujące elementy:

  • wywiad ogólny (choroby przewlekłe u krewnych, nawyki żywieniowe, używki) oraz szczegółowy, ukierunkowany na aktualne objawy; pacjent pytany jest o okoliczności pojawienia się lub nawracania dolegliwości, ich charakter, umiejscowienie, czynniki nasilające i łagodzące, związek z przyjmowaniem pokarmów i wypróżnieniem, nudności, wymioty, biegunkę, występowanie smolistych stolców, krwi lub śluzu w stolcu, krwawych wymiotów;
  • badanie lekarskie, w tym:
    • oglądanie (można stwierdzić ślady po przebytym urazie, jak również np. wodobrzusze, guz widoczny przez powłoki brzuszne, czy objawy uogólnione niektórych chorób (wyniszczenie, żółtaczka, bladość);
    • osłuchiwanie – ocena perystaltyki, patologicznych szmerów nad naczyniami brzusznymi;
    • badanie palpacyjne – ocena poszczególnych narządów dostępnych przez powłoki brzuszne, dokładne badanie miejsca lokalizacji bólu oraz ocena obecności konkretnych objawów jak objawy otrzewnowe (objaw Blumberga polegający na nasileniu bólu w chwili zwalniania ucisku w miejscu dolegliwości lub nad całym brzuchem, sugerujący konieczność pilnej oceny przez chirurga); obj. Chełmońskiego towarzyszący np. kolce żółciowej – ból przy wstrząsaniu okolicy prawego podżebrza; czy obj. Goldflama;
    • ból podczas wstrząsania okolicy nerki, towarzyszący np. kolce nerkowej i odmiedniczkowemu zapaleniu nerek;
  • badania laboratoryjne, w tym ogólne, jak badanie morfologiczne krwi, poziomu wykładników stanu zapalnego oraz szczegółowe – oznaczanie stężenia parametrów funkcji poszczególnych narządów;
  • badania obrazowe, w tym: badanie ultrasonograficzne (USG), przeglądowe zdjęcie rentgenowskie, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i cystografia;
  • endoskopia: gastroskopia, kolonoskopia, cystoskopia, cholangiopankreatografia wsteczna wykorzystująca również obrazowanie rentgenowskie.

Leczenie dolegliwości brzusznych, stosowane w zależności od choroby wyjściowej i stanu pacjenta, po uwzględnieniu jego świadomej zgody na proponowane postępowanie, można podzielić na objawowe i przyczynowe:

  • Leczenie objawowe, czyli zorientowane jest w głównej mierze na zwalczanie samego bólu i w mniejszym stopniu odnosi się do jego przyczyn. Przykładem może być postępowanie paliatywne w przypadku bólu towarzyszącego chorobom nieuleczalnym, jak terminalne stadium procesu nowotworowego, gdy wyczerpane zostały już wszystkie opcje terapeutyczne, a celem samym w sobie staje się jedynie przyniesienie ulgi w cierpieniu.
  • Leczenie przyczynowe – ukierunkowane na stan chorobowy wyzwalający dolegliwości. Wyróżniamy postępowanie zachowawcze – próba opanowania choroby poprzez stosowanie leków, np. przeciwzapalnych, antybiotyków, chemioterapeutyków przeciwnowotworowych, preparatów krwiopochodnych, naświetlań (radioterapia). A także leczenie zabiegowe: poczynając od małoinwazyjnych procedur endoskopowych (tamowanie krwawienia podczas gastro/kolonoskopii, usunięcie złogu z dróg żółciowych podczas cholangiopankreatografii wstecznej itp.), poprzez zabiegi laparoskopowe, a na otwartych operacjach jamy brzusznej kończąc.

 

Często bóle brzucha mogą być objawem jedynie krótkotrwałych i drobnych dolegliwości, na przykład zwykłej niestrawności. Mogą być jednak także objawem schorzeń bardzo poważnych i groźnych dla zdrowia, często wymagających natychmiastowego leczenia. Dlatego w razie ostrego lub przewlekłego bólu brzucha koniecznie powinniśmy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Wszelkie informacje przedstawione w witrynie są publikowane i dystrybuowane wyłącznie w celu informacyjnym i nie mogą być traktowane jako indywidualne porady lecznicze. Zalecamy, aby przed rozpoczęciem jakiejkolwiek kuracji lub chęci stosowania jakichkolwiek porad przedstawionych w publikacjach zawsze wcześniej skonsultować się z lekarzem lub terapeutą.