Zakażenia układu moczowego w ciąży
Dr n. med. Karolina Waleśkiewicz-Ogórek
Ginekolog
Dr hab. n. med. Dorota Polak-Jonkisz, prof. nadzw. UMW
Nefrolog, nefrolog dziecięcy, pediatra
Lek. Dorota Zielińska
Internista, nefrolog
Lek. Przemysław Otlewski
Urolog, chirurg
Dr n. med. Piotr Siekanowicz
Urolog dziecięcy, chirurg dziecięcy
Infekcje układu moczowego to szczególnie kobieca przypadłość. Częstym zakażeniom sprzyja przede wszystkim anatomia żeńskich miejsc intymnych. Ze względu na hormonalne i fizjologiczne zmiany zachodzące podczas ciąży do zakażeń może jednak dochodzić dużo łatwiej i częściej. Zapalenia układu moczowego podczas ciąży mogą też mieć dużo bardziej poważne skutki oraz stwarzać niekiedy istotne niebezpieczeństwo dla ciężarnej kobiety oraz rozwijającego się płodu. Dlatego zakażeń układu moczowego podczas ciąży nie wolno ignorować. Kobiety w ciąży powinny regularnie odwiedzać lekarza oraz wykonywać zleconą diagnostykę, aby na czas zapobiec chorobie lub w razie jej wystąpienia podjąć szybkie i skuteczne leczenie.
W Centrum Medycznym PRZYJAŹNI znajdziesz specjalistów ginekologów, urologów i nefrologów, którzy fachowo zajmą się problemami dotyczącymi układu moczowego u kobiet ciężarnych. Jeśli jesteś w ciąży i obawiasz się lub masz już problemy z infekcjami układu moczowego zadzwoń i umów się na wizytę do naszych lekarzy: 71 300 12 72, 71 300 12 73.
W przebiegu prawidłowo rozwijającej się ciąży w organizmie kobiety zachodzą istotne zmiany, które obserwuje się również w zakresie dolnych dróg moczowych oraz nerek. Zmiany te są wynikiem systematycznego wzrostu płodu i powiększającej się macicy oraz procesów hormonalnych toczących się w organizmie przyszłej matki. Podczas ciąży także nerki ulegają powiększeniu, następuje poszerzenie kielichów i miedniczek dotyczące najczęściej prawej nerki. Wszystko razem prowadzi do sytuacji, w której do zakażenia układu moczowego w czasie ciąży może dojść bardzo łatwo.
Fizjologiczne wodonercze ciężarnych
U kobiet w ciąży wskutek poszerzenia kielichów i miedniczki nerek dochodzi do zastoju moczu w nerce prawej (wodonercza). Przyczyna u kobiet ciężarnych jest zazwyczaj czysto fizjologiczna, czyli bez istnienia konkretnych przyczyn chorobowych. Stąd taki zastój moczu określa się terminem „fizjologicznego wodonercza ciężarnych”. Jego rzeczywistą przyczyną jest ucisk powiększającej się macicy na moczowody (szczególnie prawy). Współodpowiadają za to również zmiany hormonalne, a w szczególności wzrost stężenia progesteronu, który sprzyja osłabieniu napięcia i perystaltyki moczowodów
„Fizjologiczne wodonercze ciężarnych” niemal w 90% występuje w ciążach mnogich oraz towarzyszy wielowodziu (nadmiar płynu owodniowego). Oczywiście mogą również istnieć inne, chorobowe przyczyny zastoju moczu, którymi mogą być współistniejąca kamica nerkowa lub wady układu moczowego niezdiagnozowane przed ciążą.
„Fizjologiczne wodonercze ciężarnych” nie jest bezpośrednim zagrożeniem dla płodu, jednakże może zwiększać ryzyko zakażenia i wcześniactwa u dziecka. Natomiast bardzo znaczne poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego wraz z utrudnionym spływem moczu, czyli rozwój znacznego stopnia wodonercza, może już być groźny i prowadzić do pozanerkowej niewydolności nerek u przyszłej matki. Wtedy wymagana jest doraźna interwencja urologiczna w celu odbarczenia nerki i uzyskania sprawnego spływu moczu do pęcherza moczowego u ciężarnej kobiety. Zabieg polega najczęściej na założeniu sondy do moczowodu, która umożliwia swobodny spływ moczu do pęcherza moczowego.
Zaburzenia układu hormonalno-enzymatycznego RAA u ciężarnych
Dodatkowe ryzyko dla nerek powodują również zaburzenia aktywności układu hormonalno-enzymatycznego renina-angiotensyna-aldosteron (RAA), które naturalnie występują w prawidłowo rozwijającej się ciąży. Układ RAA odpowiada za kontrolę objętości krążącej w ustroju krwi i stężenia jonów sodowych i potasowych w płynach ustrojowych, co ma z kolei istotny wpływ na poziom ciśnienia krwi, ale także retencję wody w organizmie. Zaburzenia układu RAA mają również kluczowy wpływ na mechanizmy uszkodzenia nerek w szeregu pierwotnych i wtórnych chorób tego narządu. W okresie ciąży, kiedy prawdopodobieństwo zakażeń układu moczowego jest podwyższone, naturalne zaburzenia układu RAA dodatkowo zwiększają ryzyko uszkodzenia nerek.
Objawy i badania laboratoryjne przy zakażeniach układu moczowego w ciąży
Zakażenie układu moczowego – zarówno jego odcinka dolnego i górnego – są najczęściej rozpoznawanym stanem chorobowym u kobiet ciężarnych. Dlatego należy bacznie obserwować swój organizm i zwracać uwagę na wszystkie występujące dolegliwości, szczególnie takie jak:
- bóle podbrzusza, również podczas oddawania moczu;
- kłujące bóle w zakresie cewki moczowej;
- częste oddawanie moczu („po kropelce”);
- nagłe parcia na mocz, nagła potrzeba oddania moczu;
- pieczenie podczas mikcji;
- stany podgorączkowe bądź gorączka;
- niepokojący zapach moczu.
Aby podczas ciąży zawczasu wykryć występowanie zaburzeń czynności nerek i powstawanie stanów zapalnych układu moczowego należy również wykonywać regularnie wiele badań laboratoryjnych. W badaniach moczu na chorobę wskazywać mogą takie patologiczne objawy jak: cukromocz (obecność cukru w moczu), aminoacydurię (zwiększenie obecności aminokwasów w moczu) czy białkomocz (nadmierne wydalanie białka moczu). Przydatne będą wyniki badań laboratoryjnych, takich jak: współczynnik filtracji kłębuszkowej (GFR), mocznik, kreatynina, CRP (tzw. białko ostrej fazy), OB, badanie ogólne moczu, posiew moczu.
Bakteriami, które wywołują stany zapalne dróg moczowych u ciężarnych i będą poszukiwane w posiewie moczu będą zwykle drobnoustroje z grupy Enterobacteriaceae, a w szczególności Escherichia coli (pałeczka okrężnicy). Rzadziej zakażenia wywołują Klebsiella pneumonie (pałeczka zapalenia płuc), bądź gronkowce lub paciorkowce z grupy B.
Odmiedniczkowe zapalenie nerek podczas ciąży
U kobiet ciężarnych pomiędzy 12. a 16. tygodniem ciąży wykonuje się rutynowo posiew moczu. Gdy w badaniu ogólnym moczu jest dużo bakterii, a ciężarna nie zgłasza żadnych dolegliwości, mamy do czynienia z tzw. bezobjawową bakteriurią. Zgodnie z decyzją lekarza posiewy te powtarza się niekiedy co 4 tygodnie aż do czasu porodu. Takie postępowanie ma także na celu podjęcie leczenia, w celu zapobieżenia ewentualnemu odmiedniczkowemu zapaleniu nerek.
Zachorowanie ciężarnej na odmiedniczkowe zapalenie nerek wiąże się, bowiem z ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań zarówno u matki jak i jej dziecka. Może ono prowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego, anemii, stanu przedrzucakowego, poronienia, przedwczesnego porodu z niską masą płodu oraz zwiększenia śmiertelności okołoporodowej.
Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek zawsze wymaga hospitalizacji ciężarnej kobiety. Choroba jest często konsekwencją nieleczonego bezobjawowego bakteriomoczu. Występujące z różnym nasileniem objawy to: gorączka, wymioty, odwodnienie, przyspieszony oddech i akcja serca, spadki ciśnienia tętniczego krwi, osłabienie, niekiedy rozwija się niewydolność nerek.
Wśród badań laboratoryjnych, jakie w przypadku odmiedniczkowego zapalenia nerek zleci lekarz znajdą się: badanie ogólne moczu, posiew moczu i ewentualnie posiew krwi. Najczęściej lekarz zleca również doustnie bądź dożylne podawanie antybiotyku. Niekiedy konieczne jest także wykonanie badania USG układu moczowego, aby ocenić czy nie ma zastoju moczu w nerkach (np. uropatii zaporowej), która sprzyja rozwojowi odmiedniczkowego zapalenia nerek.
U około 25% kobiet ciężarnych po przebytym odmiedniczkowym zapaleniu nerek występuje nawrót choroby. W takim przypadku leczenie kolejnego ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek będzie trwało nawet do 6 tygodni.
Rzadkim, acz niekiedy występującym, powikłaniem odmiedniczkowego zapalenia nerek u kobiet ciężarnych jest sepsa (posocznica) Gram-ujemna. Stosowane wówczas w leczeniu antybiotyki (amino glikozydy) mogą być przyczyna uszkodzenia nerek oraz słuchu u płodu.
Odmiedniczkowego zapalenia nerek u kobiet w ciąży absolutnie nie można zignorować. Jest to, bowiem jedna z najgroźniejszych chorób, szczególnie pośród tych dotyczących układu moczowego, dla zdrowia i życia przyszłych matek i ich dzieci.
Zapalenie pęcherza moczowego u kobiet w ciąży
Kolejną chorobą występującą u kobiet w ciąży jest ostre zapalenie pęcherza moczowego. Ciężarne pacjentki zgłaszają wówczas występowanie nagłej potrzeby oddawania moczu wraz z objawami dysurii (pieczenie, świąd), zwiększenia ilości mikcji („mocz oddaje często i po kropelce”) oraz krwiomoczu przy końcu mikcji. Podczas badania lekarz może stwierdzić u ciężarnej kobiety tkliwość uciskową nad spojeniem łonowym. W badaniu ogólnym moczu obserwuje się zwykle wysoki poziom leukocytów, bakterii oraz czerwonych krwinek. Przed włączeniem farmakoterapii lekarz zaleca też zwykle wykonanie posiewu moczu. Niektórzy twierdzą, że ziołowe nasiadówki oraz zaniechanie współżycia na czas terapii sprzyjają szybszemu wycofaniu się stanu zapalnego pęcherza moczowego.
U kobiet ciężarnych z nawrotowymi stanami zapalnym pęcherza moczowego w okresie bez objawów klinicznych w przypadku wyraźnego związku występowania stanu zapalnego układu moczowego po stosunku płciowym należy również poprosić swojego partnera o wykonanie odpowiednich badań (badanie ogólne moczu oraz posiew moczu).
Zapalenie cewki moczowej u kobiet ciężarnych
Jedną z dolegliwości, które mogą występować u ciężarnych kobiet jest zapalenie cewki moczowej. Ma ono najczęściej charakter autoinfekcji wynikający z warunków anatomicznych (bliskie sąsiedztwo pochwy i odbytu). Chora uskarża się zwykle na pieczenie i świąd podczas mikcji oraz wyciek śluzowy (białawy lub ropny) z cewki moczowej.
Niekiedy zakażenie cewki moczowej może mieć także charakter rzeżączkowy wywołany przez Neisseria Gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki) lub nierzeżączkowy wywołany przez Chlamydia trachomatis, Ureaplasma urealyticum, Herpes Simplex (wirus opryszczki), itp.
Pacjentki z zakażeniem cewki moczowej mają częste nasilenie objawów dysurycznych (bolesność i dyskomfort towarzyszący oddawaniu moczu), takich jak: częstomocz, ból i pieczenie podczas oddawania moczu. Niekiedy przebieg choroby bywa bezobjawowy. W badaniu ogólnym moczu występują głównie duże ilości leukocytów oraz krwiomocz. Często konieczne jest także wykonanie wymazu z cewki moczowej i/lub posiewu moczu.
Profilaktyka zakażeń układu moczowego u kobiet w ciąży
Profilaktyka stanów zapalnych zarówno u kobiet ciężarnych i nieciężarnych to przede wszystkim:
- szczególne dbanie o higienę intymną;
- stosowanie ziołowych preparatów odkażających (np. Urospet, Fitolizyna, Żurawina) zamiast perfumowanych mydeł i płynów do higieny intymnej;
- regularne przyjmowanie odpowiedniej objętości płynów (szczególnie w upalne dni), może to być woda mineralna jak i sok z czarnej porzeczki lub żurawiny, które utrudniają namnażanie się bakterii w moczu;
- nieprzetrzymywanie i oddawanie moczu nie rzadziej niż co 2-3 godziny (z przerwą nocną);
- unikanie obcisłej bielizny i korzystanie przed wszystkim z tej wykonanej z bawełny;
- szybkie zgłoszenie się do lekarza w przypadku, gdy:
- wystąpi częstomocz, nagłe parcia, ból czy pieczenie podczas oddawania moczu;
- mocz ma przykry zapach bądź występuje jego czerwone zabarwienie.
Szczególnie podczas ciąży nie warto zwlekać z leczeniem zakażeń układu moczowego. Dlatego zapraszamy do kontaktu i umówienia wizyty u naszych lekarzy specjalistów.
Zadzwoń i umów się na wizytę: 71 300 12 72, 71 300 12 73.
Serdecznie zapraszamy!
Wszelkie informacje przedstawione w witrynie są publikowane i dystrybuowane wyłącznie w celach informacyjnych i nie mogą być traktowane ani zastąpić konsultacji lekarskiej i badania lekarskiego. Niedopuszczalne jest korzystanie z tych informacji, jako źródła wiedzy dla samodzielnej terapii i diagnozowania chorób.
Centrum Medyczne PRZYJAŹNI nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności za pogorszenie stanu zdrowia spowodowane odstąpieniem od konsultacji lekarskich i stosowaniem praktyk leczniczych wdrażanych na własną rękę.
